Styl

Styl zakopiański

 

Jednym z charakterystycznych elementów kultury góralskiej jest styl zakopiański. To w dużej mierze dzięki niemu Zakopane przyciąga tysiące turystów rocznie. Oczywiście wiele spośród charakterystycznych cech tego stylu architektonicznego wynika z uwarunkowań geograficznych, takich jak bardzo obfite opady śniegu zimą, czy szeroka dostępność drewna i kamienia na tym obszarze. Niemniej jednak, tym, który nadał kaplicy na Jaszczurówce charakterystyczny styl był Stanisław Witkiewicz.
 

Charakterystyka stylu zakopiańskiego

Styl zakopiański został określony w latach 90. XIX wieku, w serii artykułów opublikowanych w 1891 r. w „Kurierze Warszawskim”. Opierała się na elementach kultury góralskiej, którą Witkiewicz uważał za rodzimie polską. Styl ten obejmował nie tylko budowę domów i kościołów, ale także elementy wyposażenia, odzież i instrumenty muzyczne.


Podstawowe elementy cechujące styl zakopiański to:

  • wysokie kamienne podmurówki, stosowanie do budowy płazów układanych na zrąb.  
  • charakterystyczne pnie drzew cięte na pół, które tworzą układ ścian domów góralskich. 
  • ryte w drewnie zdobienia
  • liczne skosy, uskoki urozmaicające bryłę budynku.
  • Dachy kryte gontem z wysokimi i ozdobnymi kominami.
  • Ozdobne tarasy i werandy umieszczone od strony ogrodu.
To wszystko dodaje temu budownictwu cudownego uroku, którego doświadczamy zwiedzając Zakopane. Nowy styl architektoniczny wprowadzony przez Witkiewicza zyskał nie tylko wielkie uznanie wśród inteligencji, ale został nawet uznany za styl narodowy, a propagowanie go stało się niemal patriotycznym obowiązkiem Polaka.

 

Pierwszy budynek w stylu zakopiańskim zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza powstał w 1893 roku. Była to Willa Koliba (w gwarze góralskiej oznacza to „szałas pasterski”). Inne znane obiekty reprezentujące styl zakopiański to:
  • Kaplica na Jaszczurówce
  • Willa pod Jedlami 
  • Willa Atma 
  • Kaplica św. Jana Chrzciciela 
  • Muzeum Tatrzańskie 
  • Schronisko nad Morskim Okiem

 

Co ciekawe, budynki w stylu zakopiańskim występują także w innych częściach Polski, jak choćby w Sosnowcu (Dom Ludowy – przy ulicy Klubowej 2), czy w Augustowie (Dom Drzewiarza – przy ul. Tartacznej 19), a nawet poza Polską, czego przykładem jest Osiedle domów w Brasławiu na Białorusi.

Ogólnie rzecz biorąc, styl zakopiański to przenikanie ludowych elementów sztuki podhalańskiej do kultury narodowej i życia codziennego. Okres 1891-1914 uważany jest za ramy czasowe dominacji tego stylu. Po śmierci Witkiewicza styl zakopiański powoli zaczął zanikać i ostatecznie został wyparty przez inne trendy w architekturze i kulturze.

Wnętrze Kaplicy oraz elementy stylu zakopiańskiego można obejrzeć tutaj: >> dział Foto.

Więcej na temat stylu zakopiańskiego można przeczytać w książce Teresy Jabłońskiej "Styl zakopiański Stanisława Witkiewicza"